سوره اخلاص

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سیفار به نقل از «سبلان ما»  سوره اخلاص یا توحید صد و دوازدهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. این سوره را به این دلیل توحید یا اخلاص نامیده‌اند که درباره یگانگی خدا سخن می‌گوید و انسان را از شرک، رها می‌کند.

محتوای سوره اخلاص، اشاره به یگانگی خداوند، بی‌نیازی او از غیر خودش و نیازمندی مخلوقات به اوست. برای سوره اخلاص فضایل زیادی نقل شده است، از جمله اینکه سوره اخلاص در حکم یک‌سوم قرآن است و سه بار خواندن آن معادل یک ختم قرآن است. در روایات بر خواندن این سوره در نمازهای روزانه تأکید فراوان شده است.

در روایتی، پیامبر (ص)، امام علی (ع) را به سوره اخلاص تشبیه می‌کند و می‌گوید همان‌طور که سه بار خواندن سوره اخلاص، مانند خواندن تمام قرآن است، دوست‌داشتن امیرالمؤمنین با زبان، قلب و دست (در عمل) دوست‌داشتن تمام اسلام است. این سوره یکی از سور چهارقل است.

این سوره به سوره اخلاص و توحید و بیست نام دیگر مشهور است که بیشتر از اوصاف یا فضائل آن برگرفته شده است؛ به‌عنوان‌مثال صمد، نجات، معرفت، اساس، تجرید، تفرید، برائت و مُقَشْقِشَه از دیگر نام‌های آن است.

درباره دلیل نام‌گذاری این سوره گفته شده ازآنجاکه خداوند را به یگانگی وصف می‌کند، توحید نام‌گرفته و به این دلیل که توجه به محتوای آن، انسان را از شرک خالص می‌کند و به دنبال آن انسان از آتش دوزخ خلاصی می‌یابد، آن را اخلاص نامیده‌اند.

همچنین در روایات و منابع قدیمی آن را به مناسبت آیه اول، سوره «قل هو الله احد» خوانده‌اند.

محل و ترتیب نزول

شیخ طبرسی سوره اخلاص را از سوره‌های مکی می‌داند و می‌نویسد همچنین گفته شده مدنی است.

سیوطی از علمای اهل‌سنت نیز بر این باور است که سوره اخلاص دو بار نازل شده است: یک‌بار در مکه و یک‌بار در مدینه؛ اما علامه طباطبایی می‌نویسد بنا بر وقایعی که درباره سبب نزول سوره اخلاص ذکر شده، به نظر می‌رسد مکی بودن آن صحیح‌تر باشد.

سوره اخلاص در ترتیب نزول بیست و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و دوازدهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره اخلاص ۴ آیه، ۱۵ کلمه و ۴۷ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفصِّلات (دارای آیات کوتاه) است. سوره اخلاص و سه سوره کافرون، ناس و فلق را که همه با «قُل» شروع می‌شوند، چهارقل گویند.

سوره اخلاص را جزو سوره‌های جمعی النزول دانسته‌اند، یعنی سوره‌هایی که تمام آیاتشان یک‌باره نازل شده است.

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد: سوره اخلاص، ستایش خداوند است به احدیت و اینکه همه موجودات در تمامی حاجت‌هایشان نیازمند اویند و احدی نه در ذات و نه در صفات و نه در افعال شریک او نیست. به گفته او این توحید، مختص به خود قرآن است و تمامی مَعارف (اصولی، فرعی و اخلاقی) اسلام براین‌اساس پی‌ریزی شده است. در روایتی از امام علی (ع) در تفسیر سوره توحید آمده است که خداوند سبحان زاده نشد تا در عزّت و قدرت شریکی داشته باشد و فرزندی ندارد تا پس از مرگ وارث او باشد.

همچنین از امام کاظم (ع) در تفسیر این سوره آمده است که نزاده تا وارثی داشته باشد و زاده نشده که با کسی شریک باشد.

در روایتی از پیامبر (ص)، امام علی (ع) به سوره اخلاص تشبیه شده است. در این روایت آمده است مَثَل علی ابن ابی‌طالب در بین مردم، مَثَل «قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ» در قرآن است. همچنان که هر کس سه مرتبه سوره اخلاص را بخواند، گویا تمام قرآن را خوانده است، آنگاه پیامبر افزود: ای علی هر کس تو را با زبان دوست بدارد یک‌سوم اسلام را دوست داشته و هر کس با زبان و دل دوست بدارد دو سوم اسلام را دوست داشته و هر کس تو را زبان و دل و دست (بدن) دوست بدارد تمام اسلام را دوست داشته است. پیامبر (ص) در آخر می‌فرماید سوگند به کسی که مرا به رسالت برانگیخته، اگر اهل زمین، همانند اهل آسمان، علی را دوست داشته باشند، خداوند کسی از آنان را به آتش عذاب نمی‌کند. قُندوزی عالم اهل‌سنت این روایت را در ینابیع‌الموده نقل کرده است.

در دیگر منابع اهل‌سنت نیز روایاتی با همین مضمون وجود دارد که منزلت امیرالمؤمنین علی (ع) را همچون منزلت سوره اخلاص معرفی می‌کنند.

از پیامبر (ص) و امام باقر (ع) نقل شده است سوره توحید برابر با یک‌سوم قرآن است. از امام رضا (ع) نیز روایت است هر کس سوره توحید را بخواند و به آن ایمان داشته باشد وحدانیت خدا را شناخته است.

پیامبر اسلام (ص) این سوره را نور قرآن دانسته و امام علی (ع) نیز روایت شده هر کس سوره توحید و قدر را در روز یا شبش صدبار قرائت کند، خداوند پس از مرگش نوری در قبر او قرار می‌دهد و نوری در پیش و پس او قرار گرفته و او را تا بکشت همراهی می‌کند.

در منابع روایی برای قرائت این سوره خواصی چون، آرام، گرفتن درد چشم، نگهبانی از فرد هنگام سفر حراست ۵۰ فرشته از قاری این سوره هنگام خواب، رفع فقر و تنگدستی، بخشش گناهان و استجابت دعا ذکر شده است.

علامه مجلسی روایاتی را نقل کرده است که بر اساس آن‌ها اسم اعظم خداوند در این سوره قرار دارد.

انتهای پیام/